نقد هفته نامه سلامت/23

در يکي از شماره هاي هفته نامه سلامت (1) خواننده اي مي پرسد: «آب را نشسته بنوشيم يا ايستاده؟ آيا درست است خوردن آب به‌طور ايستاده در بدن جذب نمي‌شود و مشکلاتي از قبيل التهاب معده و مفصل ايجاد مي‌کند؟ »

دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذيه و دانشيار دانشگاه علوم پزشکي ايران در پاسخ به اين پرسش، مي گويد: « اين باور از نظر علمي هيچ توجيهي ندارد. فقط خيلي مهم است که نوشيدني‌ها و مايعات را با آرامش بنوشيد زيرا خوردن آشاميدني‌ها با استرس و اضطراب يا در حال راه رفتن و دويدن مي‌تواند باعث ورود آب يا ساير مايعات به ناي ‌شود و مشکلاتي براي فرد ايجاد کند. »

در سايت ها و شبکه هاي اجتماعي هشدارهايي در اين خصوص به چشم مي خورد که به طور مطلق عنوان مي کنند «هرگز ايستاده آب نخوريد!»و فهرستي از مضرّات ناشي از ايستاده نوشيدن آب را ذکر مي کنند، بدون اينکه يک سند علمي ارئه کنند و يا از يک مرجع علمي نقل قول کنند (2)

لذا موضع آن متخصص محترم تغذيه در برابر اين ادّعا مي تواند موضع درستي باشد.

امّا وقتي به منابع حديثي و جوامع روايي در خصوص آداب و طرز نوشيدن آب مراجعه مي کنيم مي بينيم که توصيه هايي از ائمه معصومين (عليهم السّلام) در اين خصوص با تفکيک ميان اوقات روز و شب ذکر شده است.

در روايات آمده که حضرت علي (عليه‌السّلام) فرمودند « از ايستاده آب خوردن بپرهيزيد که باعث دردي مي‌شود که درمان ندارد مگر اينکه خداي عزوجل بهبودي ببخشد.» (3) و امام صادق (عليه‌السّلام) با تفکيک ميان نوشيدن آب در شب و روز، در حقيقت سخن حضرت اميرالمؤمنين (عليه‌السّلام) را تفسير کرده و مي‌فرمايند «ايستاده آشاميدن آب در روز، غذا را گوارا مي‌سازد و ايستاده آشاميدن آب در شب، زرداب مي‌آورد» (4)
همچنين آن حضرت در جايي ديگر مي‌فرمايند «ايستاده آشاميدن آب در روز، مايه قدرت افزون‏تر و تن‏درستي بيشتر است.» (5)

 در کتاب نفيس حلية المتّقين بابي در زمينه آداب خوردن و آشاميدن وجود دارد که در آن علّامه مجلسي (ره) نتيجه جمع روايات در زمينه طرز نوشيدن آب را به نقل از ابن بابويه (مرحوم صدوق) اينچنين ذکر مي کنند که «مراد از اين احاديث (که ايستاده آب خوردن را نهي مي کند) آب خوردن شب است.»

گرچه ممکن است به طرق ديگر نيز بتوان بين روايات جمع کرد و ليکن چون مرحوم صدوق در نقل روايات و احاديث اهل بيت از بزرگان اين فن بوده و کتب روائي او منابع اصلي تلقي مي شود، احتمالاً به قرينه ساير روايات که در دسترس داشته و ملاحظه فرمودند، اين گونه بين مفاد روايات جمع نموده و چنين استنباطي نمودند. (6)

بنابراين همان‌گونه كه مراجع تقليد فرموده‌اند، ايستاده آب خوردن در روز اشكال ندارد ولى در شب مكروه است. (7)

دکتر سيّد سعيد اسماعيلي صابر (متخصص طب سنّتي) توجيه علمي خاصي را در اين زمينه ذکر مي کند و معتقد است که طبيعت شب از نظر طب سنتي سرد و طبيعت روز، گرم است؛ زمين هم در شب سردتر از روز است و شما وقتي در شب ايستاده آب مي خوري، اين آب وارد معده و روده مي شود و آب وقتي جذب مي شود مي تواند با جريان خون به سمت پاها بيايد.

پاها هم در طول شب سردي اش بيشتر از طول روز است (سن که بالا مي رود اين به خوبي احساس مي شود که گاهي اوقات پاها در شب يخ مي کند؛ لذا افرادي که در سنين بالا هستند و از اين بابت شکايت دارند، شب ها بايد يک چيزي روي پايشان بياندازند).

خوردن آب وقتي ايستاده صورت مي گيرد، در ساعات شب سردي را بيشتر به سمت پاها سوق مي دهد و احتمالاً در دردهاي مفاصل و پاها و . نقش دارد؛ امّا وقتي شما مي نشينيد و آب مي خوريد در واقع اين جذب آبِ سرد و سرما به سمت پا را کم مي کند.

طبيعت روز هم که گرم است و وقتي آب را ايستاده مي خوريد و مي خواهيد به کل بدن منتشر شود، مشکلي ايجاد نمي کند. (8)

ناگفته نماند که اگر هم هيچ توجيه علمي راجب احاديث مذکور نداشتيم، نمي توانيم با تکيه بر علوم محدود تجربي در خصوص آنچه که هنوز به حس و تجربه درنيامده است، فتواي قطعي به ردّ آن ها بدهيم.

چرا که نمي توان علم را محدود به حس و تجربه دانست و هرآنچه را که هنوز به حس و تجربه بشري درنيامده است، فاقد توجيه علمي ناميد.

همايون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محيط

پي نوشت ها:

1. هفته نامه سلامت، شماره 673، صفحه 31

2. خبرگزاري هاي مختلفي نظير تسنيم، اين مطلب را از افکارنيوز نقل مي کنند، اما وقتي به سايت افکارنيوز مراجعه مي کنيم تا بلکه سند يا مرجعي براي اين ادعا بيابيم، مي بينيم که افکارنيوز نيز مطلب را از تسنيم نقل قول مي کند ! ؛ امّا در همان سايت ها به مطلبي بر مي خوريم با اين عنوان که «شب ها ايستاده آب ننوشيد » و اين مطلب مي تواند به منزله قيدي بر مطلب قبلي شان باشد که در آن با بررسي احاديثي از ائمه معصومين (عليهم السّلام) نهي از ايستاده نوشيدن آب را محدود به ساعات شب ذکر مي کنند.

3. علل‌الشّرايع 465

4. کتاب وسائل الشيعة (آل البيت) - الحر العاملي- ج 25 ص 239-240

5. الکافي، جلد 6، صفحه 383، حديث 2 - کتاب المحاسن، جلد 2، صفحه 399، حديث 2393، کتاب من لا يحضره الفقيه، ج 3، صفحه 353، حديث 4244

6. به نقل از سايت پرسمان دانشگاهيان در پاسخ به سؤال « فلسفه نشسته آب خوردن در شب چيست؟ »

7. سايت آيت الله مکارم شيرازي، به نقل از متن کتاب ويرايش و بازنگري شده ي حلية المتّقين

8. پاسخ به سؤال دانشجويان دانشگاه شاهد، 27 مهر ماه 1396+صوت - لينک کمي (سايت روشنگري)